به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، خراسان جنوبی استانی در مجاورت کویر است که مشاغل فعال در این سرزمین مانند کشاورزی با کمبود آب و گرمی شدید هوا فعالیت می‌کنند.  

کشاورزان در چنین مناطقی گیاهانی خاص کشت می‌کنند تا از این طریق درآمدی بهینه در زمینه کشاورزی برای استان و مردم کشاورز باشد.

محصولات جالیزی از جمله محصولاتی هستند که در خراسان جنوبی به میزان زیادی کشت می‌شوند و آب زیادی برای رشد محصول احتیاج دارد که با این وجود این محصول دراستان ما طرفدار بیشتری میان کشاورزان دارد.

جای سوال است که علت این امر چیست و چه عاملی مشوق کشاورزان به تولید محصولات جالیزی دراستان کم آبی مثل خراسان جنوبی است؟؟ 

محصول جالیزی چیست؟

پالیز یا جالیز یا فالیز به مزرعه یا کشتزاری گفته می‌شود که در آن به کشت انواع صیفی جات پرداخته می‌شود.

پالیزداری از گذشته‌های دور مرسوم بوده و هر دو نوع دیم و آبی آن رونق خوبی داشته است و معمولا در یک تقسیم بندی کلی زمین‌های دیم نزدیک ده را به پالیزداری و زمین‌های دورتر را به کشت غلات اختصاص می‌دادند و پالیزداری ارتباط نزدیکی با بارندگی و کم‌آبی یا خشکسالی داشته است.

از جمله مستعدترین مناطق برای پالیزداری می‌توان به تنگل پیشبر، پی پل علی آباد، تگ شایگ و جارو و .. اشاره کرد و همچنین پالیزها در دو شکل بندها و زمین‌های عادی رواج داشته است.

صیفی جات کشت شده در پالیزها عمدتا هندوانه و خربزه است، در حالی که به ندرت در گوشه و کنار برخی پالیزها کدو و احیانا تیل که یک نوع طالبی است، کشت می‌شود و همچنین خوش شانسی به حساب می‌آید اگر وسط پالیزها به ندرت دستنبو به عمل آید.

بیشترین سهم زراعت در کشور، مربوط می‌شود به تولید انواع حبوبات، غلات و محصولات جالیزی که سهم قابل توجهی را به خود نسبت داده‌اند.

با توجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی کشور و همچنین قیمت محصولات، اکثر کشاورزان ایرانی تمایل به کاشت انواع حبوبات، غلات و محصولات جالیزی را دارند.

معمولا هندوانه و خربزه و کلا صیفی جات از این دست در همان فصل برداشت محصول، مصرف می‌شوند و به دلیل نبود امکانات نگهداری فقط در شکل ذخیره سازی داخل زمین برای مدت محدودی مخصوصا تا شب یلدا قابل نگهداری است.

این ذخیره سازی داخل گودالی در زیر زمین که اصطلاحا "کَن" نام دارد، صورت می‌گیرد و کن گودالی عمیق است که داخل آن را پر از هندوانه یا دیگر محصولاتی که با این روش قابل نگهداری است، کرده، سپس روی آن را پر از خاک نرم می‌کنند.

این روش ساده ترین راه نگهداری چنین محصولی است و از عمده‌ترین معایب این روش ممکن است فراموشی محل اختفای محصولات باشد و روش کن کردن برای سایر محصولات مثل سیب زمینی، شلغم و چغندر و شلغم فرنگی نیز فراوان کاربرد دارد.

از محصولات جالیزی به دلیل مقرون به صرفه بودن برای کشاورز استقبال زیادی می‌شود

علی رحیمی از کشاورزان جالیزکار بشرویه که 5 هکتار مزرعه جالیزی دارد و 20 سال است که مشغول به این کار است در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند اظهار داشت: من در مزرعه خود خربزه کشت می‌کنم و فصل تولید محصولاتم از نیمه خرداد تا اواخر مرداد است که در این مدت به طور میانگین 30 تا 40 تن خربزه تولید می‌شود.

وی در خصوص تولیدات بالای محصولات جالیزی در استان گفت: پنبه تنها جایگزین محصولات جالیزی در استان ما است اما این محصول برای کشاورز به صرفه نیست چرا که با ورود اجناس چینی در زمینه البسه به کشور پنبه روی دست کشاورز باقی می‌ماند و کشاورز دیگر تمایلی به کشت ندارد بنابراین دیگر جایگزینی برای محصولات جالیزی نیست.

رحیمی افزود: تولیدات محصولات جالیزی استان از بقیه بیشتر است چون مقرون به صرفه تر بوده و جایگزینی برای کشت ندارد.

کشاورز جالیزکار استان فعالیت‌های کشاورزی خود را مستقل دانست و تصریح کرد: اکثر امورات ما حاصل تجربه است.

تولید 210 تن محصول جالیزی در مزرعه‌ای در دل کویر

داوود زرابی از دیگر جالیزکاران استان است که در شهرستان طبس به کشت خربزه و هندوانه و خیار می‌پردازد و از سال 77 که درس خود را به اتمام رساند به این حرفه مشغول شد واکنون 10 هکتار مزرعه محصولات جالیزی دارد.

وی اظهار داشت: تولیدات جالیزی مزارع ما از نیمه خرداد تا اواخر مرداد ادامه دارد و در این مدت 210 تن محصولات جالیزی تولید می‌شود.

زرابی کشت محصولات جالیزی را پردرآمد دانست و تصریح کرد: کاشت و برداشت محصولات جالیزی در طبس مدت زمانی کم و درآمدی زیاد دارد و بازار فروش آن رضایت بخش است برای همین محصولات جالیزی در استان تولید بسیاری دارد.
وی افزود: جهادکشاورزی طبس همکاری خوبی با کشاورزان داشته و از فعالیت این اداره راضی هستم.

تولید 130 هزار تن محصولات جالیزی امسال در خراسان جنوبی 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند، با اشاره به تولید محصولات جالیزی در استان اظهار داشت: 130 هزار تن از مزارع زیر کشت این محصول پیش بینی تولید شده است.

هاشم ولی پور مطلق گفت: کار برداشت محصولات جالیزی در استان از ابتدای خرداد ماه آغاز شده و تا پایان مرداد ماه ادامه دارد که بیشترین میزان تولیدات این محصول مربوط به شهرستان بشرویه است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه این محصول در تمام شهرستان‌های استان کشت می‌شود، تصریح کرد: عمدتا این محصولات در شهرستان‌های بشرویه، طبس، قاین، نهبندان، سرایان و زیرکوه کشت می‌شود.

ولی‌پور مطلق به خسارت‌های که به محصولات جالیزی وارد می‌شود اشاره و بیان کرد: این خسارت‌ها شامل مگس خربزه، سرخرطومی، شته و مگس جالیز است.

وی کشت زیر پلاستیکی محصولات جالیزی در شهرستان طبس را از بهترین نوع کشت محصولات جالیزی در استان دانست و افزود: با توجه به کیفیت بالای تولید این محصول به استان‌های همجوار نیز صادرات داریم.

مصرف بالای آب مهم ترین معضل تولید محصولات جالیزی است

رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان جنوبی اظهار داشت: در حال حاضر کشت‌های جالیزی در تمان شهرستان‌های استان اعم از بشرویه، طبس، قاین، نهبندان، سرایان و زیرکوه انجام می‌شود.

ولی‌پور مطلق در خصوص کشت بالای محصولات جالیزی در استان با توجه به خشکسالی تصریح کرد: بالا بودن میزان تولید در هکتار و قیمت بالای محصولات جالیزی در مقایسه با سایر محصولات که ایجاد نقدینگی بیشتری می‌کند باعث رویکرد کشاورزان به تولید این محصول شده است.

وی افزود: همچنین برخی از کشاورزان نسبت به واگذاری اراضی خود یه پیمانکاران، به دنبال دستیابی به حداکثر سود در مدت کوتاه است اقدام به بهره کشی بیش از حد از آب و خاک و کاشت محصولاتی نظیر جالیز که حداکثر سودآوری را دارند می‌کنند.

ولی‌پور مطلق بیان کرد: لازم به ذکر است مصرف بالای آب در تولید این محصولات که منجر به هدر رفت منابع آبی می‌شود از جمله مهم‌ترین مسائل و معضلات تولید این محصولات است که مورد عدم توجه کشاورزان قرار گرفته است. 

آب را برای کشت محصولات جالیزی خود در آینده ذخیره کنید

رونق اقتصادی و درآمد بیشتر محصولات جالیزی در استان نسبت به سایر محصولات از جمله دلایلی است که موجب شده کشاورزان استان درمناطق مختلف رو به کشت این محصول بیاورند.

اما همانطور که ذکر شد با وجود تولیدات بالا محصولات جالیزی به همان نسبت مصرف آب هم برای این محصولات بیشتر است.

اگر کشت این محصول برای مردم و اقتصاد این استان مفید است اما در مقابل عامل خطری برای منابع آبی استان می‌باشد به همین منظور امید است برای حفظ منابع آبی استان چاره‌هایی از قبیل تغییر نحوه آبیاری مزارع از غرقابی به تحت فشار و صرفه جویی تخصصی و جدی در این امر شود تا هم کشاورزان از این نعمت الهی حداکثر بهره‌برداری را داشته باشند و هم آب کافی برای کشت محصولات جالیزی در آینده موجود باشد.

به امید آن روز....

گزارش از زهره سعیدزاده

انتهای پیام /‌ ب

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، در چند سال اخیر به دلیل مهاجرت گسترده مردم روستاها به شهرستان بیرجند جمعیت حاشیه نشین این شهر به روستاهای اطراف سراریز شده و ساکنان این روستاها با مشکلات فراوان مواجه شده‌اند.

سیل مهاجرت از شهرها و روستاهای خراسان جنوبی به بیرجند علاوه بر رشد جمعیت شهری بیرجند که در هیچ یک از آمار نشانی از آنها دیده نمی‌شود و از سوی دیگر گرانی زمین در مناطق مسکونی شهر سبب شده که طیف زیادی از مهاجران از شهر بیرجند سرازیر و به مناطق حاشیه رانده شده و در روستاهای اطراف شهر سکونت پیدا کنند.

خشکسالی‌های 17 ساله در استان خراسان جنوبی موجب  شده تا روز به روز شاهد مهاجرت گسترده روستائیان به مرکز استان و روستاهای اطراف آن باشیم و اینجا زلزله ای در جریان است که مهیب‌تر از هر زمین لرزه‌ای تن انسان را می‌لرزاند زلزله‌ای از جنس نبود خدمات زیرساختی و بهداشتی و آسیب‌های اجتماعی.

حاشیه‌نشینی پدیده‌ای است که با اسکان غیررسمی و بدون مجوز گروه بزرگی از مردم در مکانی در کناره شهرها ایجاد می‌شود و حاشیه نشینی در شهرهای ایران به صورت شهرک‌نشینی در حومه شهرها و همچنین آلونک‌نشینی دیده می‌شود.

در شهرستان بیرجند از جمله شهرک‌ها و روستاهای حاشیه نشین می‌توان به امیرآباد، حاجی آباد، چهکند و دستگرد اشاره کرد.

در زندگی امروز مردمی که در روستاها زندگی می‌کنند در پی شغل و زندگی بهتر و درآمد بیشتر به شهرها مهاجرت می‌کنند اما در شهرها به علت گرانی مسکن یا نداشتن پول کافی برای خرید خانه مجبور به سکونت در حاشیه شهرها شده که یا مسکن ارزان تر است و یا اینکه به صورت غیرقانونی دست به ساخت محلی برای زندگی خود و خانوادشان می‌زنند.

البته سکونت در حاشیه شهرها حتما به معنی فقیر بودن نیست چرا که شاید خانواده ای از وضعیت مالی خوبی برخوردار باشد ولی به دلایلی از جمله نزدیکی به اقوام و یا محل شغلی این منطقه را برای سکونت انتخاب کرده است.

با این وجود چه فقیر و چه پولدار ، حاشیه نشینی موجب نامطلوب شدن سیمای شهر، پایین رفتن سطح بهداشت عمومی و سلامت و گسترش اعتیاد می‌شود که این آثار به تدریج در مرکز شهر نفوذ کرده و سیستم مطلوب شهر را برهم می‌زند.

کنترل حاشیه نشینی بیرجند با انتقال آن به اطراف روستاهای مجاور شهر

مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در خصوص تعریف خود از حاشیه نشینی اظهار داشت: حاشیه نشینی و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی به مناطقی از شهر گفته می‌شود که در آن ساخت و سازهای غیرمجاز انجام شده و فاقد سند ثبتی باشند که این پدیده را در شهر بیرجند به علت برخی مهاجرت‌های روستایی ،سوء استفاده از ناآگاهی برخی متقاضیان زمین که در دام زمین خواران افتاده‌اند و گرانی قیمت زمین شهری ایجاد می‌شود.

مهدی جعفری افزود: شهرستان بیرجند تنها شهر بالای 100 هزار نفر خانوار است که در اولویت تهیه طرح توانمندسازی سکونتگاه غیررسمی توسط شرکت عمران و بهسازی شهری ایران قرار گرفت و این طرح حدود سال 1378 به تصویب رسید و شامل 3 محله جوادیه،کارگران و موسی بن جعفر(ع) و مساحت تقریبی 180 هکتار است.

وی تصریح کرد: با همکاری دستگاه‌های اجرایی و مدیریت شهری، ساخت و سازهای غیرمجاز در مجاور شهر تقریبا کنترل شده و همچنین در قالب طرح مصوب علاوه بر اقدامات اجرایی و کالبدی، توصیه‌ها و اقدامات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مدیریت زمین و مسکن برای پیشگیری از این پدیده توسط دستگاه‌های اجرایی و نهادهای مردمی پیش‌بینی شده است.

مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی بیان کرد: با کنترل گسترش پدیده حاشیه نشینی در بیرجند این پدیده در سال‌های اخیر اطراف روستاهای مجاور مرکز استان به وجود آمده است.

وی در خصوص حاشیه‌نشینی در سایر شهرهای استان اظهار داشت: در حال حاضر این پدیده تنها در بیرجند دیده می‌شود و خوشبختانه در سایر شهرستان‌های استان با فعالیت مدیریت شهری تا حد زیادی تحت کنترل است.

الحاق ساخت و سازهای حاشیه‌ای به طرح هادی

بخشدار مرکزی بیرجند نیز در گفت‌وگو با تسنیم در خصوص حاشیه نشینی اظهار داشت: این پدیده در حاشیه شهرهای بزرگ به وجود می‌آید و در واقع نباید افزایش جمعیت روستاهای امیرآباد، حاجی آباد، چهکند و دستگرد را حاشیه نشین تلقی کنیم چرا که این جمعیت به علت نبود شرایط مناسب در روستاها اعم از خشکسالی و نبود اشتغال به حاشیه پناه آورده‌اند.

علیرضا جعفری بیان کرد: مشکلات حاشیه نشینی به لحاظ اینکه ساخت و سازهای خارج از محدوده طرح هادی روستاها و بدون ضابطه و فاقد پروانه ساخت است صورت گرفته و عدم ارائه خدمات آب، برق و گاز مناسب در  دهیاری‌ها موجب می‌شود جمعیت بیشتر حاشیه نشین از شهرهای سربیشه، خوسف و درمیان و بعضی استان‌های دیگر به حاشیه بیرجند مهاجرت کنند.

وی افزود: اقدامات انجام شده در 4 سال گذشته شامل الحاق بعضی از ساخت و سازهای حاشیه شهر به طرح هادی روستاها برای واگذاری خدمات موجود است که با اجرایی شدن آن بخش مهمی از مشکلات رفع شده و مابقی در حال پیگیری است.

بخشدار مرکزی بیرجند گفت: علت اصلی مهاجرت به حاشیه مراکز استانی نبود شغل و درآمد و خشکسالی‌های حادث شده به استان و کاهش شدید قنوات و مقرون به صرفه نبودن کشاورزی از جمله عوامل مهاجرت و حاشیه نشینی در روستاهای همجوار است.

رنج دانش‌آموزان حاشیه نشین بیرجند از کمبود فضای آموزشی

از جمله مسائل مهم مردم حاشیه نشین بیرجند که درگیر آن هستند موضوع آموزش فرزندانشان است و این خانواده‌ها امید دارند تا با آموزش، فرزندانشان موقعیت اجتماعی بهتری پیدا کرده و زندگی بهتری داشته باشند که در همین راستا آموزش پرورش و اداره نوسازی مدارس بیرجند با اقدامات خود امید را در دل این خانواده‌ها زنده کرده است.

مدیر آموزش و پرورش بیرجند نیز در گفت‌وگو با تسنیم در مورد وضعیت آموزشی مدارس حاشیه بیرجند تصریح کرد: سطح آموزشی و امکانات این مدارس همانند دیگر مدارس مرکز شهر بوده و فقط مدارس حاشیه نشین دارای مشکل کمبود فضا هستند و ممکن است برای نیاز به کلاس بیشتر آزمایشگاه یا کارگاه کامپیوتر را حذف کنند.

سید حسین سجادی‌نژاد در خصوص وضعیت مالی دانش آموزان حاشیه نشین اظهار داشت: به علت خشکسالی و مشکلات روستایی ممکن است روستائیان با مهاجرت به شهر و کمبود بضاعت مالی در حاشیه بیرجند مانند مناطق دستگرد، چهکند، حاجی‌آباد و امیرآباد مستقر شوند و از لحاظ فرهنگی و مالی اکثر مردم حاشیه نشین در سطح پایین تری نسبت به مردم مرکز شهر هستند.

احداث  مدرسه برای دانش‌آموزان حاشیه نشین بیرجند

مدیرکل توسعه، نوسازی و تجهیز مدارس خراسان جنوبی هم در خصوص مدارس حاشیه بیرجند اظهار داشت: در چند سال اخیر به منظور از بین بردن مشکلات آموزشی در حاشیه شهر7 مدرسه با 3 هزار و 615 مترمربع زیربنا و اعتباری بالغ بر 3 هزار و 454 میلیون تومان افتتاح شد.

محمدرضا بیکی با اشاره به نام مدارس احداث شده بیان کرد: راهنمایی امیرآباد بیرجند با 4 کلاس و متراژ 100 مترمربع و اعتبار 120 میلیون تومان و توسعه 4 کلاس مدرسه امام سجاد دستگرد با متراژ  232 مترمربع و اعتبار 85 میلیون تومان از جمله این مدارس است.

وی افزود: همچنین توسعه 6 کلاس در سایت اداری بیرجند، 6 کلاس دبستان چهکند، 6 کلاس مجتمع جهانفر و توسل باقره بیرجند و 6 کلاس شهدای سایپا با متراژ 745 مترمربع در چند سال اخیر ساخته شد.

مدیرکل توسعه، نوسازی و تجهیز مدارس خراسان جنوبی گفت: توسعه 4 کلاس حسین‌آباد سادات با 303 مترمربع زیربنا و اعتباری بالغ بر 211 میلیون تومان از جمله مدارسی است که برای رفع مشکل آموزشی در حاشیه شهر احداث شده است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر در مناطق حاشیه بیرجند 4 ابتدایی پسرانه و 4 ابتدایی دخترانه موجود است، افزود: یک متوسطه دوره اول پسرانه و دوره اول دخترانه به همراه یک دوره دوم دخترانه و دوره دوم پسرانه در مناطق حاشیه بیرجند تأسیس شده است که بیش از 3 هزار دانش‌آموز در این مدارس مشغول به تحصیل هستند.

گزارش از زهره سعید‌زاده

انتهای پیام/ ب